Chiếc tàu thủy đầu tiên của Việt Nam

Sử cũ có ghi: "Gia Long có trong tay mấy chiếc tàu chạy bằng hơi nước mua của người Pháp.

Bọn lái tàu và thợ máy đều là người Pháp. Họ cậy thế mình hiểu biết kỹ thuật hay lên mặt với quan quân Việt Nam. Khi vua Minh Mạng lên ngôi, chúng dùng biện pháp kỹ thuật để gây trắc trở cho việc chạy tàu của ta.

Chỉ dụ của Minh Mạng ban ra nhưng thợ thuyền trong Công tượng chưa nhận thức được đầy đủ do còn tự ti do dự. Minh Mạng đốc thúc liên tục song từ quan cho đến thợ không ai dám đứng ra nhận. Giữa lúc đó có một thợ rèn tên là Huỳnh Văn Lịch, người làng Hiền Lương (một làng cổ thuộc huyện Phong Điền, Huế) đứng ra xin đảm nhận. Lập tức Huỳnh Văn Lịch được giao làm giám đốc xưởng.

Ông Lịch không biết máy móc nhưng rất giỏi nghề rèn, cùng cộng tác với ông còn có ông Võ Huy Trinh. Hai người phân công nhau chỉ huy đám thợ rèn, thợ nguội triển khai dựa vào kiểu chiếc tàu của phương Tây để lại từ thời vua Gia Long.

Chẳng bao lâu sau, chiếc tàu đã xong, giống y chiếc tàu của Tây Dương. Vua Minh Mạng đích thân ra sông Ngự Hà xem tàu chạy thử. Tàu vận hành tốt, tốc độ tàu không thua kém tàu của Tây Dương.

Vua Minh Mạng rất vừa lòng, lập tức ban thưởng cho hai ông mỗi người một chiếc nhẫn vàng và một đồng tiền vàng Phi Long hạng lớn, còn đốc công và binh tượng được thưởng chung một ngàn quan tiền.

Tháng 10/1839, nhà vua lại cho đóng thêm một con tàu lớn hơn nữa với mức tốn phí là 11.000 quan tiền. Người thợ rèn Huỳnh Văn Lịch đã trở thành người kỹ sư chế tạo máy đầu tiên của nước ta.

Chiếc tàu thuỷ do người Việt Nam tự chế tạo lần đầu tiên vào thời vua Minh Mạng. Đây không chỉ là một thành công về mặt kỹ thuật mà còn thể hiện quyết tâm của nhà vua, quyết không lệ thuộc vào kỹ thuật của nước ngoài.

 Ngọc Thọ (St)